Bạn có biết đường phèn là gì và vì sao loại đường này được nhiều người ưa chuộng hơn đường cát trắng? Với vị ngọt thanh, mát dịu và nhiều lợi ích cho sức khỏe như giải nhiệt, giảm ho, bổ phế, đường phèn từ lâu đã trở thành nguyên liệu quen thuộc trong gian bếp Việt. Tuy nhiên, dùng không đúng cách cũng tiềm ẩn rủi ro. Cùng Nông sản Dũng Hà tìm hiểu rõ hơn trong bài viết sau. Xem thêm tại video ngay sau đây.
Đường phèn là gì? Tổng quan về đường phèn
Đường phèn là gì? Định nghĩa dễ hiểu
Nếu bạn từng thưởng thức một chén chè ngọt thanh, một cốc trà hoa cúc dịu nhẹ hay ly chanh hấp mật ong giảm ho, hẳn đã nghe đến đường phèn.
Vậy đường phèn là gì? Đây là loại đường được kết tinh từ nước mía hoặc mật mía nguyên chất, qua quá trình lọc sạch tạp chất rồi cô đặc để tạo thành những khối tinh thể trong suốt. So với đường cát, đường phèn có độ ngọt nhẹ hơn, vị thanh mát và dễ chịu hơn nhiều. Chính vì thế, từ lâu, người Việt đã xem đường phèn là “vị ngọt lành tính” cho cả món ăn và bài thuốc dân gian.
>> Xem thêm: Ăn đường phèn có tốt không? Tin mới nhất từ các chuyên gia y tế
Nguyên liệu và cách làm
Để hiểu rõ hơn đường phèn là gì, hãy cùng khám phá cách người ta tạo nên những viên đường trong veo ấy.
Nguyên liệu:
- Nước mía hoặc mật mía: Nguyên liệu chính để tạo vị ngọt và tinh thể đường
- Vôi trong (hoặc nước vôi trong): Loại bỏ tạp chất trong dung dịch đường
- Lòng trắng trứng gà: Hỗ trợ làm trong nước đường
- Nồi đất hoặc khay thủy tinh: Dụng cụ chứa dung dịch đường để kết tinh
- Sợi chỉ bông hoặc sợi tre nhỏ: Làm “lõi” cho tinh thể đường bám vào khi kết tinh
Cách làm:
- Lọc nước mía: Cho nước mía vào nồi, thêm vôi trong và lòng trắng trứng gà, đun nhẹ rồi hớt bỏ bọt để loại tạp chất.
- Nấu cô đặc: Tiếp tục đun nước mía trong lửa nhỏ đến khi dung dịch sệt lại và sánh nhẹ.
- Đổ dung dịch vào khuôn: Rót hỗn hợp vào hũ thủy tinh hoặc nồi đất đã chuẩn bị sẵn.
- Thả sợi chỉ vào giữa: Cắm sợi chỉ bông vào dung dịch, cố định để tinh thể đường bám quanh khi kết tinh.
- Để kết tinh tự nhiên: Đặt nơi khô ráo, thoáng mát và để yên từ 7–10 ngày cho đường tự kết tinh.
- Thu hoạch đường phèn: Lấgunwgfy khối đường đã kết tinh ra khỏi khuôn, để ráo hoặc hong khô tự nhiên.
- Bảo quản: Cho đường phèn vào lọ thủy tinh kín, tránh nơi ẩm để giữ độ giòn và trong suốt.
Thành phần dinh dưỡng
Theo bộ dinh dưỡng Nông nghiệp Hoa Kỳ, thành phần dinh dưỡng có trong 1 thìa cà phê (4g) đường phèn như sau:
- Lượng calo: 25
- Chất đạm: 0g
- Chất béo: 0g
- Carbohydrate: 6,5g
- Chất xơ: 0g
- Đường: 6,5g
So với đường trắng, đường phèn có vị ngọt nhẹ hơn, ít gây gắt cổ và được hấp thụ chậm hơn. Giúp duy trì năng lượng ổn định trong thời gian dài.
Các loại đường phèn phổ biến
Thị trường hiện nay có 3 loại chính:
- Đường phèn trắng: tinh thể trong, vị thanh, phổ biến nhất.
- Đường phèn vàng: màu vàng nhạt do giữ lại mật mía tự nhiên, có hương thơm nhẹ.
- Đường phèn có chỉ: kết tinh quanh sợi chỉ, thường là hàng thủ công, cao cấp.
Mỗi loại có nét riêng, song đều mang điểm chung là ngọt dịu, không gắt, thích hợp cho các món chè, nước mát hoặc làm thuốc.
Công dụng của đường phèn có gì nổi bật?
Đường phèn không chỉ là chất tạo ngọt thông thường. Khi hiểu rõ đường phèn là gì, bạn sẽ thấy loại đường này còn mang nhiều lợi ích bất ngờ cho sức khỏe nếu sử dụng đúng cách. Dưới đây là những công dụng nổi bật đã được y học hiện đại và Đông y ghi nhận.
Cung cấp năng lượng
Theo Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ (USDA), trong 100g đường phèn chứa khoảng 387 kcal. Tương đương năng lượng của đường mía tự nhiên. Tuy nhiên, do cấu trúc tinh thể lớn và tan chậm, đường phèn giúp giải phóng năng lượng ổn định hơn, không gây cảm giác “tăng – hạ đường” đột ngột như đường tinh luyện.
Nhờ đó, dùng một lượng nhỏ đường phèn trong trà, nước gừng hay chè giúp giảm mệt mỏi, tăng tập trung, đặc biệt hữu ích cho người thường xuyên lao động trí óc hoặc mất sức sau ốm.
Tốt cho tỳ và phế
Đường phèn giúp dưỡng phổi, hỗ trợ tiêu hóa, cải thiện tình trạng khô cổ, ăn không ngon hoặc mệt mỏi.
Một ly nước gừng pha đường phèn ấm vào buổi sáng không chỉ làm ấm bụng mà còn giúp kích thích hệ tiêu hóa hoạt động tốt hơn
Giải nhiệt cơ thể
Theo Viện Dinh dưỡng Việt Nam, việc bổ sung lượng nhỏ đường phcam thảo
èn trong nước sắn dây, nước mía, chè đậu xanh hay trà hoa cúc có thể giúp:
- Thanh lọc gan, hỗ trợ đào thải độc tố.
- Giảm cảm giác nóng trong, bứt rứt do thời tiết oi bức.
- Giữ độ ẩm cho cổ họng, giúp giọng nói trong và dễ chịu hơn.
Chính nhờ đặc tính “ngọt thanh – mát dịu” mà đường phèn được ưa chuộng trong các món giải nhiệt mùa hè.
Trị ho và viêm họng
Một nghiên cứu của Trung tâm Y học Cổ truyền Quảng Đông (Trung Quốc) cho thấy, hỗn hợp chanh hấp đường phèn có khả năng giảm kích ứng niêm mạc họng, ức chế vi khuẩn và giảm ho đáng kể sau 3–5 ngày sử dụng. Trong y học cổ truyền, đường phèn thường được kết hợp cùng chanh, quất, cam thảo hoặc gừng để trị ho và làm dịu cổ họng.
Bổ thận sinh tinh
Trong dân gian, đường phèn thường xuất hiện trong các bài thuốc bổ thận, tăng cường sinh lực và dưỡng huyết. Theo sách Nam Dược Thần Hiệu, khi dùng cùng nhân sâm, kỳ tử, long nhãn hoặc kỷ tử, đường phèn giúp điều hòa vị thuốc, tăng hiệu quả hấp thụ và giảm tính hàn của dược liệu.
Có lợi cho bà bầu
Đường phèn chứa năng lượng cao nhưng vị ngọt dịu, dễ dung nạp, nên phụ nữ mang thai thường được khuyên dùng một lượng nhỏ trong thức uống ấm như nước gừng, chè long nhãn hoặc trà hoa cúc. uy nhiên, bác sĩ khuyến nghị mẹ bầu chỉ nên dùng <15g đường phèn/ngày, tránh lạm dụng vì có thể gây tăng cân và ảnh hưởng đường huyết thai kỳ.
So sánh đường phèn và đường cát
Bảng dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ sự khác biệt giữa hai loại đường này để sử dụng phù hợp hơn trong đời sống hàng ngày:
| Yếu tố so sánh | Đường phèn | Đường cát |
| Nguồn gốc | Làm từ nước mía cô đặc và kết tinh tự nhiên | Làm từ nước mía tinh luyện công nghiệp |
| Hình dạng | Tinh thể to, trong hoặc vàng nhạt | Hạt nhỏ, mịn, trắng sáng |
| Vị ngọt | Ngọt thanh, mát dịu, không gắt cổ | Ngọt gắt, dễ khé cổ khi dùng nhiều |
| Độ tinh luyện | Ít tinh chế, giữ lại một phần khoáng chất tự nhiên | Tinh luyện cao, gần như chỉ còn đường sucrose |
| Tác động sức khỏe | Giải phóng năng lượng chậm, ít gây tăng đường huyết đột ngột | Làm tăng đường huyết nhanh, dễ gây tích mỡ nếu lạm dụng |
| Ứng dụng phổ biến | Dùng trong chè, trà, nước mát, bài thuốc dân gian | Dùng trong nấu ăn, làm bánh, pha chế công nghiệp |
| Giá thành | Cao hơn (≈ 30.000–60.000đ/kg) | Thấp hơn (≈ 20.000–30.000đ/kg) |
| Độ lành tính | Tự nhiên, phù hợp cho người lớn tuổi, trẻ em, người yếu | Dễ tan, tiện dụng, nhưng nên dùng hạn chế |
Một số bài thuốc từ đường phèn
Dưới đây là những bài thuốc dân gian phổ biến từ đường phèn, vừa dễ làm, vừa mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe:
- Quất hấp đường phèn: giúp giảm ho, tiêu đờm, làm dịu cổ họng. Cách làm: Cắt vài quả quất, cho thêm đường phèn, hấp cách thủy 15 phút.
- Gừng nấu đường phèn: Làm ấm bụng, hỗ trợ tiêu hóa, giảm cảm lạnh. Nấu vài lát gừng tươi với nước, thêm đường phèn, uống khi còn ấm.
- Chanh đào ngâm đường phèn: Tăng đề kháng, giảm khàn tiếng, viêm họng. Cách làm: Cắt lát chanh đào, xếp xen kẽ với đường phèn, ngâm trong hũ thủy tinh 1–2 tháng.
- Trà hoa cúc nấu đường phèn: Giúp thanh nhiệt, mát gan, dễ ngủ. Cách làm: Hãm hoa cúc khô với nước sôi, thêm đường phèn khuấy tan.
- Cam hấp đường phèn: Giảm ho, tiêu đờm, phù hợp cho trẻ nhỏ. Khoét lỗ nhỏ trên quả cam, cho đường phèn vào, hấp cách thủy 20 phút.
Lưu ý khi sử dụng đường phèn để tránh ảnh hưởng đến sức khỏe
- Không dùng quá nhiều: Mỗi ngày chỉ nên dùng tối đa 20–25g đường phèn, tránh nguy cơ tăng đường huyết và béo phì.
- Không dùng cho người bệnh tiểu đường, mỡ máu, huyết áp cao: Dù là đường tự nhiên, nhưng đường phèn vẫn là đường sucrose, có thể làm tăng glucose trong máu
- Chọn loại đường phèn nguyên chất: Ưu tiên sản phẩm không tẩy trắng, không pha hóa chất, an toàn cho sức khỏe.
- Cho đường vào sau khi nấu: Thêm đường phèn ở giai đoạn cuối để giữ được vị ngọt thanh và hạn chế mất khoáng chất.
- Bảo quản nơi khô ráo, thoáng mát: Tránh ẩm mốc hoặc ánh nắng trực tiếp để đường không bị chảy nước hay biến chất.
- Không dùng thay hoàn toàn đường cát: Nên dùng đan xen, điều độ để cân bằng dinh dưỡng và bảo vệ sức khỏe lâu dài.
Câu hỏi giải đáp liên quan
Giá đường phèn hiện nay là bao nhiêu?
Hiện tại, giá đường phèn trên thị trường dao động từ 25.000 – 60.000 đồng/kg, tùy loại và cách sản xuất.
- Đường phèn trắng hạt to: khoảng 25.000 – 35.000đ/kg, vị ngọt thanh, phổ biến trong nấu ăn.
- Đường phèn vàng thủ công: 40.000 – 50.000đ/kg, giữ hương mật mía tự nhiên, tốt cho sức khỏe.
- Đường phèn có chỉ truyền thống: 60.000 – 80.000đ/kg, kết tinh tự nhiên, tinh khiết, thường dùng trong các bài thuốc dân gian.
Ăn nhiều đường phèn có béo không?
Có. Dù đường phèn có vị ngọt thanh và tự nhiên hơn, nhưng bản chất vẫn là đường sucrose, chứa nhiều calo. Nếu dùng quá mức, năng lượng dư thừa sẽ chuyển thành mỡ, dễ gây tăng cân. Người đang giảm cân chỉ nên dùng tối đa 10–15g mỗi ngày.
Nên dùng đường phèn trong những món ăn nào là tốt nhất?
Đường phèn thích hợp cho các món chè, nước giải nhiệt, trà thảo mộc, hấp chanh trị ho hoặc chưng yến sào. Khi nấu, nên cho vào cuối cùng để giữ vị ngọt thanh và không làm mất khoáng chất tự nhiên.
Kết luận
Qua bài viết này, bạn đã hiểu rõ đường phèn là gì, công dụng, cách dùng và những lưu ý quan trọng để bảo vệ sức khỏe. Dù là loại đường tự nhiên, thanh mát và lành tính, nhưng hãy sử dụng đúng cách và vừa đủ mỗi ngày để phát huy tối đa lợi ích.
Nếu bạn đang tìm nơi mua đường phèn nguyên chất, cùng các sản phẩm sạch – an toàn – chất lượng cao như rau củ quả tươi, đồ khô, hạt dinh dưỡng, thảo mộc, đặc sản vùng miền, hãy ghé Nông sản Dũng Hà. Xem ngay tại website: nongsandungha.com
