Lá é và lá giang đều là những loại rau gia vị quen thuộc trong ẩm thực Việt Nam, nhưng nhiều người vẫn nhầm lẫn giữa hai loại này. Vậy lá é và lá giang có giống nhau không? Bài viết này Nông sản Dũng Hà sẽ giúp bạn hiểu rõ đặc điểm từng loại và cách phân biệt đơn giản nhất để không nhầm lẫn khi mua hoặc chế biến món ăn.
1. Giải đáp: Lá é và lá giang có giống nhau không?
Không, lá é và lá giang là hai loại cây hoàn toàn khác nhau về mọi mặt, từ đặc điểm hình thái bên ngoài, hương vị đặc trưng, cho đến công dụng trong ẩm thực và y học.
Mặc dù cả hai đều là những loại lá gia vị quen thuộc và được sử dụng rộng rãi trong các món ăn Việt Nam, nhưng chúng thuộc về hai họ thực vật riêng biệt và có những đặc trưng nhận biết rất rõ ràng, không thể nhầm lẫn. Lá é mang mùi thơm the, cay nhẹ và đặc trưng của tinh dầu, trong khi lá giang lại nổi bật với vị chua thanh độc đáo.
2. Tìm hiểu về lá é và lá giang
2.1 Lá é
Lá é (tên khoa học: Ocimum gratissimum) là một loại cây thân thảo thuộc họ Hoa môi (Lamiaceae), cùng họ với húng quế và bạc hà.
Lá é có hình bầu dục hoặc mũi mác, mép lá có răng cưa và bề mặt lá có lông tơ mịn. Khi vò nhẹ, lá é tỏa ra mùi thơm đặc trưng hơi hắc, the mát như bạc hà pha lẫn mùi sả hoặc chanh. Hoa nhỏ, màu trắng hoặc tím nhạt, mọc thành chùm. Thường được dùng làm gia vị chính trong các món lẩu gà lá é, lẩu cá, canh chua cá, cháo, hoặc làm rau sống ăn kèm.
Xem thêm: Lá é ăn sống được không?
2.2 Lá giang
Lá giang (tên khoa học: Aganonerion polymorphum) là một loại cây dây leo thân thảo thuộc họ Trúc đào (Apocynaceae).
Lá giang có hình trái tim hoặc bầu dục, màu xanh lục đậm, bề mặt lá nhẵn bóng và không có lông hay răng cưa. Điểm đặc trưng nhất là lá giang có vị chua thanh tự nhiên rất riêng biệt. Hoa nhỏ, màu trắng hoặc vàng nhạt, mọc thành chùm. Lá giang là nguyên liệu không thể thiếu để tạo vị chua cho các món canh chua (canh gà lá giang, canh cá lá giang), lẩu, hoặc dùng để gói thịt nướng, làm gỏi.
3. Phân biệt lá é và lá giang
Nhiều người thường thắc mắc lá é và lá giang có giống nhau không, bởi hình dáng khá tương đồng khi nhìn lướt qua. Tuy nhiên, nếu quan sát kỹ về màu sắc, mùi vị và công dụng, bạn sẽ dễ dàng nhận ra sự khác biệt giữa hai loại rau gia vị này
3.1 Hình thức
Lá é có lông tơ mịn trên bề mặt, mép lá có răng cưa, khi vò có mùi thơm the, hắc nhẹ và có độ dẻo nhất định.
Còn lá giang lại có bề mặt lá nhẵn bóng, không có lông hay răng cưa, lá mỏng hơn và khi vò sẽ cảm nhận được độ giòn nhẹ, đặc biệt là mùi chua thanh.
Xem thêm: Lá é có phải lá húng quế không?
3.2 Giá trị dinh dưỡng
Lá é thường được biết đến với hàm lượng tinh dầu cao (tạo mùi thơm), chứa các hợp chất như methyl eugenol, methyl cinnamate. Ít được phân tích chi tiết về các vitamin và khoáng chất cụ thể như rau ăn thông thường.
Lá giang lại là loại rau giàu các loại axit hữu cơ (tạo vị chua), alkaloid, flavonoid, tanin. Lá giang cũng chứa một số vitamin và khoáng chất như Vitamin C, E, canxi, phốt pho, nhưng hàm lượng không quá nổi bật so với các loại rau khác.
3.3 Lợi ích cho sức khỏe
Lá é: Chủ yếu tập trung vào các lợi ích liên quan đến tính ấm, kháng khuẩn, làm ấm cơ thể, giải cảm, giảm đau bụng. Các tinh dầu trong lá é được cho là có tác dụng sát khuẩn đường hô hấp.
Lá giang: Nổi bật với công dụng thanh nhiệt, giải độc, tiêu viêm, sát khuẩn đường tiêu hóa và lợi tiểu nhờ các axit hữu cơ và các hợp chất thực vật khác. Thường được dùng để giải khát và hỗ trợ các bệnh về đường tiết niệu, tiêu hóa.
Xem chi tiết: 6 công dụng của lá giang
4. Một số món ăn với lá é
Sau khi biết rõ lá é và lá giang có giống nhau không, bạn sẽ thấy mỗi loại đều có những món ăn đặc trưng riêng. Với hương thơm đặc biệt và vị the nhẹ, lá é là nguyên liệu tuyệt vời cho nhiều món ăn nổi tiếng, đặc biệt trong ẩm thực miền Trung. Dưới đây là những gợi ý món ngon từ lá é bạn nên thử.
4.1 Lẩu gà lá é
Nguyên liệu:
- Gà ta: 1 con (khoảng 1.2 – 1.5 kg)
- Lá é: 200 – 300g
- Măng tươi: 300g (hoặc măng khô đã luộc)
- Nấm bào ngư (hoặc nấm rơm): 200g
- Ớt xiêm xanh: 10-15 quả
- Sả băm: 2 muỗng canh
- Hành tím băm: 1 muỗng canh
- Tỏi băm: 1 muỗng canh
- Bún tươi, chao (tùy chọn) và các loại rau ăn kèm.
- Gia vị: Nước mắm, muối, đường, hạt nêm, dầu ăn.
Cách làm:
- Gà làm sạch, chặt miếng vừa ăn. Ướp gà với 1 muỗng canh hành băm, 1 muỗng canh tỏi băm, 1 muỗng canh sả băm, 1 muỗng canh hạt nêm, 1 muỗng canh nước mắm, 1/2 muỗng cà phê tiêu. Ướp khoảng 30 phút.
- Lá é rửa sạch, để ráo. Một nửa lá é giã nát với ớt xanh. Măng tươi luộc qua nhiều lần cho hết đắng (nếu là măng khô thì ngâm và luộc mềm), xé sợi hoặc thái miếng. Nấm rửa sạch.
- Phi thơm sả băm còn lại, hành tỏi băm. Cho gà đã ướp vào xào săn. Thêm nước sôi vào nồi đủ ăn lẩu (khoảng 1.5 – 2 lít), đun sôi.
- Khi nước sôi lại, cho măng và nấm vào. Nêm nếm lại gia vị cho vừa ăn.
- Khi gần ăn, cho phần lá é giã nát vào nồi lẩu, khuấy đều. Cho lá é tươi còn lại vào cùng. Dùng nóng với bún và chao (nếu thích).
4.2 Tôm biển hấp lá é
Nguyên liệu:
- Tôm sú hoặc tôm thẻ tươi: 500g
- Lá é: 100g
- Ớt sừng: 1-2 quả
- Hành tím: 1 củ
- Gừng: 1 nhánh nhỏ
- Gia vị: Nước mắm, đường, chanh, ớt (để làm nước chấm).
Cách làm:
- Sơ chế tôm: Tôm rửa sạch, cắt bỏ râu và chân, rút chỉ đen ở lưng.
- Sơ chế lá é và rau thơm: Lá é rửa sạch, để ráo. Ớt sừng thái lát, hành tím thái lát. Gừng thái sợi.
- Hấp tôm: Xếp một lớp lá é dưới đáy nồi hấp hoặc xửng hấp. Cho tôm lên trên, xen kẽ với hành tím, gừng thái sợi và vài lát ớt. Phủ thêm một lớp lá é lên trên cùng.
- Hấp chín: Đun sôi nước trong nồi, đặt xửng hấp lên và hấp khoảng 5-7 phút tùy kích thước tôm, cho đến khi tôm chuyển màu đỏ cam và chín tới.
- Nước chấm: Pha nước mắm chua ngọt với tỏi, ớt băm, đường, chanh cho vừa khẩu vị.
- Thưởng thức: Bày tôm hấp lá é ra đĩa, dùng nóng với nước chấm chua ngọt.
4.3 Cơm rang lá é
Nguyên liệu:
- Cơm nguội: 2 chén
- Lá é: 50g
- Trứng gà: 1-2 quả
- Tôm khô: 20g (hoặc thịt xá xíu, lạp xưởng)
- Tỏi băm: 1 muỗng cà phê
- Hành lá: 2 nhánh
- Gia vị: Nước mắm, hạt nêm, tiêu, dầu ăn.
Cách làm:
- Sơ chế nguyên liệu:
- Lá é rửa sạch, thái nhỏ. Một nửa giã nát với vài lát ớt xanh (tùy chọn).
- Trứng gà đập ra chén, đánh tan.
- Tôm khô ngâm mềm, rửa sạch.
- Hành lá thái nhỏ.
- Rang cơm: Đặt chảo lên bếp, cho dầu ăn vào. Khi dầu nóng, cho tỏi băm vào phi thơm.
- Xào nguyên liệu: Cho tôm khô (hoặc thịt đã chuẩn bị) vào xào săn. Đổ trứng đã đánh tan vào, đảo đều cho trứng chín tơi.
- Cho cơm vào: Cho cơm nguội vào chảo, dùng sạn dẹt hoặc đũa đảo tơi. Nêm nếm nước mắm, hạt nêm cho vừa ăn.
- Thêm lá é: Khi cơm săn và hạt cơm vàng đều, cho phần lá é thái nhỏ và lá é giã nát vào, đảo nhanh tay. Thêm hành lá thái nhỏ.
- Hoàn thành: Đảo thêm khoảng 1 phút cho lá é dậy mùi thơm rồi tắt bếp. Bày cơm rang ra đĩa, dùng nóng.
5. Một số món ăn với lá giang
5.1 Thịt bò xào lá giang
Nguyên liệu:
- Thịt bò thăn: 200g
- Lá giang: 100g
- Tỏi băm: 1 muỗng canh
- Hành tây: 1/2 củ
- Cà chua: 1 quả (tùy chọn)
- Dầu ăn
- Gia vị: Nước mắm, hạt nêm, tiêu, đường.
Cách làm:
- Sơ chế thịt bò: Thịt bò thái lát mỏng vừa ăn. Ướp với 1/2 muỗng cà phê hạt nêm, 1/2 muỗng cà phê tiêu, một chút dầu ăn. Ướp khoảng 15 phút.
- Sơ chế lá giang và rau củ: Lá giang rửa sạch, vò hơi nát (không cần vò quá kỹ để giữ độ chua). Hành tây thái múi cau. Cà chua thái múi cau (nếu dùng).
- Xào thịt bò: Phi thơm tỏi băm trong chảo với dầu ăn. Cho thịt bò vào xào nhanh tay trên lửa lớn cho thịt vừa chín tới thì trút ra đĩa riêng.
- Xào rau củ: Vẫn chảo đó, thêm chút dầu ăn (nếu cần). Cho hành tây (và cà chua) vào xào thơm.
- Cho lá giang: Khi hành tây hơi trong, cho lá giang đã vò vào, đảo nhanh khoảng 1-2 phút cho lá giang mềm và dậy mùi chua.
- Hoàn thành: Cho thịt bò đã xào trở lại chảo, đảo đều. Nêm nếm lại gia vị cho vừa ăn. Tắt bếp, bày ra đĩa và dùng nóng với cơm.
Xem thêm: Lá giang nấu món gì ngon?
5.2 Canh gà nấu lá giang
Nguyên liệu:
- Thịt gà (đùi, cánh hoặc xương gà): 500g
- Lá giang: 100 – 150g
- Hành tím: 1 củ
- Tỏi băm: 1 muỗng cà phê
- Nước mắm, hạt nêm, đường, tiêu, dầu ăn.
- Nước lọc: 1.5 – 2 lít
Cách làm:
- Sơ chế gà: Gà làm sạch, chặt miếng vừa ăn. Ướp gà với 1/2 muỗng canh nước mắm, 1/2 muỗng cà phê hạt nêm, một chút tiêu. Ướp 15-20 phút.
- Sơ chế lá giang: Lá giang rửa sạch, vò hơi nát để dễ ra vị chua.
- Xào gà: Phi thơm hành tím băm với dầu ăn. Cho gà đã ướp vào xào săn.
- Nấu canh: Đổ nước lọc vào nồi, đun sôi. Khi nước sôi, hớt bọt nếu có. Nêm nếm lại gia vị cho vừa ăn.
- Thêm lá giang: Khi gà chín mềm, cho lá giang đã vò vào nồi. Đun thêm khoảng 2-3 phút cho lá giang ra hết vị chua và mềm.
- Hoàn thành: Tắt bếp. Múc canh ra tô, rắc thêm chút tiêu. Dùng nóng với cơm.
5.3 Canh cá nấu lá giang
Nguyên liệu:
- Cá (cá lóc, cá diêu hồng, cá kèo): 500g
- Lá giang: 100 – 150g
- Cà chua: 1 quả
- Thơm (dứa): 1/4 quả
- Bạc hà (dọc mùng): 1-2 nhánh (tùy chọn)
- Đậu bắp: 3-4 quả (tùy chọn)
- Hành tím băm: 1 muỗng canh
- Tỏi băm: 1 muỗng canh
- Ớt: 1-2 quả
- Gia vị: Nước mắm, hạt nêm, đường, dầu ăn.
- Nước lọc: 1.5 – 2 lít
Cách làm:
- Sơ chế cá: Cá làm sạch, cắt khúc vừa ăn. Ướp cá với 1 muỗng cà phê hạt nêm, 1/2 muỗng cà phê tiêu, 1/2 muỗng canh nước mắm.
- Sơ chế rau củ: Lá giang rửa sạch, vò hơi nát. Cà chua thái múi cau. Thơm gọt vỏ, bỏ mắt, thái lát. Bạc hà tước vỏ, thái lát xéo. Đậu bắp thái lát xéo.
- Nấu canh: Phi thơm hành tỏi băm với dầu ăn. Cho cà chua và thơm vào xào sơ. Đổ nước lọc vào nồi, đun sôi.
- Thêm cá: Khi nước sôi, cho cá vào nồi, nhẹ nhàng. Hớt bọt nếu có. Nêm nếm nước mắm, hạt nêm, đường cho vừa ăn.
- Thêm rau và lá giang: Khi cá vừa chín tới, cho bạc hà và đậu bắp vào (nếu dùng). Tiếp theo, cho lá giang đã vò vào. Đun thêm khoảng 2-3 phút cho lá giang ra hết vị chua và các loại rau vừa chín tới.
- Hoàn thành: Tắt bếp. Múc canh ra tô, rắc thêm ớt thái lát (nếu thích) và chút tiêu. Dùng nóng với cơm.
6. Một số lưu ý khi mua và chế biến
Hiểu được lá é và lá giang có giống nhau không và cách chế biến là chưa đủ, bạn cũng cần lưu ý một số điều quan trọng khi sử dụng hai loại lá này để đảm bảo an toàn và giữ trọn hương vị cho món ăn.
- Chọn mua lá tươi: Lá phải xanh, không úa dập. Lá é có lông tơ, mùi thơm the. Lá giang nhẵn bóng, mùi chua thanh.
- Sơ chế kỹ lưỡng: Luôn rửa sạch. Vò nhẹ lá giang để ra vị chua; giã nát lá é (tùy món) để dậy mùi thơm.
- Thời điểm cho vào món ăn: Lá é cho vào gần cuối để giữ mùi; lá giang cho vào khi nguyên liệu gần chín, nấu 2-3 phút.
7. Một số câu hỏi liên quan đến chủ đề lá é và lá giang có giống nhau không?
7.1 Lá giang ở miền Bắc gọi là gì?
Lá giang ở miền Bắc thường vẫn được gọi là lá giang hoặc dây giang.
7.2 Lá é miền Bắc gọi là gì?
Ở miền Bắc, lá é đôi khi được gọi là rau é hoặc húng é, nhưng tên gọi lá é vẫn phổ biến nhất.
7.3 Lá é nguồn gốc từ đâu?
Lá é có nguồn gốc từ vùng nhiệt đới châu Phi và châu Á, bao gồm Việt Nam.
8. Kết luận
Vậy là bạn đã biết lá é và lá giang có giống nhau không cùng cách phân biệt đơn giản để không bị nhầm lẫn khi chọn mua. Để đảm bảo chất lượng, hãy chọn mua tại các địa chỉ uy tín như Nông sản xanh Dũng Hà, đơn vị cung cấp rau củ sạch, đặc sản vùng miền đạt chuẩn, tươi ngon và an toàn cho sức khỏe cả gia đình.
