Khoai lang không chỉ là thực phẩm phổ biến mà còn là cây trồng mang lại giá trị kinh tế cao nếu canh tác đúng kỹ thuật. Bài viết này sẽ hướng dẫn cách trồng khoai lang chuẩn nông nghiệp, phù hợp với nông hộ, trang trại và hợp tác xã: từ việc chọn giống khoai năng suất tốt, làm đất đúng kỹ thuật, đến cách chăm sóc, phòng sâu bệnh và thu hoạch đúng thời điểm. Với hướng dẫn chi tiết từ Nông sản Dũng Hà, bạn sẽ có thêm cơ sở để mở rộng mô hình canh tác hiệu quả, bền vững và đầu ra ổn định.
1. Giới thiệu về khoai lang
1.1 Khoai lang là gì?
Khoai lang (Ipomoea batatas) là một loại cây thân thảo lâu năm thuộc họ Bìm bìm (Convolvulaceae), được trồng chủ yếu để lấy củ làm thực phẩm. Củ khoai lang thực chất là phần rễ biến đổi, tích lũy tinh bột và các chất dinh dưỡng.
Khoai lang có vị ngọt tự nhiên, dẻo bùi và là một nguồn lương thực quan trọng ở nhiều nơi trên thế giới, đặc biệt là các nước nhiệt đới. Ngoài củ, lá và ngọn non của khoai lang cũng được dùng làm rau ăn.
1.2 Các loại khoai lang phổ biến hiện nay
Khoai lang đa dạng về màu sắc ruột và vỏ, cũng như hương vị:
- Khoai lang ruột vàng/cam (khoai lang mật, khoai lang Nhật): Vỏ nâu/tím nhạt, ruột vàng/cam đậm. Rất ngọt, dẻo, giàu beta-carotene.
- Khoai lang ruột tím: Vỏ tím sẫm, ruột tím than. Ngọt vừa, thường bở, giàu anthocyanin. Dùng làm bánh, chè.
- Khoai lang ruột trắng (khoai lang trắng, khoai lang kén): Vỏ nâu nhạt/trắng, ruột trắng. Ít ngọt hơn, bở hoặc dẻo vừa. Dùng luộc, nấu canh.
Xem thêm: Phân biệt những loại Khoai phổ biến nhất tại Việt Nam
2. Khoai lang trồng vào tháng mấy?
Khoai lang có thể trồng được quanh năm ở Việt Nam do khí hậu nhiệt đới. Tuy nhiên, để đạt năng suất và chất lượng tốt nhất, việc chọn đúng thời vụ là rất quan trọng, tùy thuộc vào đặc điểm khí hậu của từng vùng miền:
Miền Bắc:
- Vụ Đông (chính vụ): Gieo trồng vào khoảng tháng 9 đến tháng 10, thu hoạch vào tháng 1 – 2 năm sau. Đây là vụ chính, thường cho năng suất cao.
- Vụ Xuân: Trồng vào khoảng tháng 2 đến tháng 3, thu hoạch vào tháng 6 đến tháng 7.
- Vụ Hè Thu: Trồng vào tháng 5 đến tháng 6, thu hoạch vào tháng 8 đến tháng 9. Vụ này cần lưu ý phòng tránh mưa bão.
Miền Trung:
-
Thường tập trung trồng vào vụ Đông Xuân, từ tháng 9 đến tháng 11. Thời tiết mát mẻ, ít mưa trong giai đoạn này rất thuận lợi cho cây khoai lang phát triển.
Miền Nam và Tây Nguyên:
- Khí hậu ấm áp quanh năm nên có thể trồng khoai lang gần như quanh năm. Tuy nhiên, thời điểm lý tưởng nhất thường là vào mùa khô hoặc các tháng có nhiệt độ mát mẻ hơn, thường từ tháng 8 đến tháng 9 để cây phát triển tốt và ít sâu bệnh. Đặc biệt, ở Đồng bằng sông Cửu Long, vụ Đông Xuân (tháng 1 đến tháng 3) cũng là thời điểm phổ biến.
3. Những điều kiện cần chuẩn bị khi trồng khoai lang
Để khoai lang phát triển khỏe mạnh và cho năng suất cao, việc chuẩn bị kỹ lưỡng các điều kiện về đất và giống là rất quan trọng.
3.1 Đất
Khoai lang là loại cây khá dễ tính về đất, nhưng để đạt hiệu quả tốt nhất, bạn nên chọn loại đất phù hợp:
- Loại đất: Ưu tiên đất cát pha, đất thịt nhẹ, đất đỏ bazan hoặc đất phù sa. Đây là những loại đất tơi xốp, giúp củ khoai dễ dàng phát triển và phình to.
- Độ pH: Đất lý tưởng cho khoai lang có độ pH từ 5.0 đến 6.5. Nếu đất quá chua, bạn có thể bón vôi để cải thiện.
- Thoát nước: Đất phải thoát nước tốt vì khoai lang không chịu được úng, dễ gây thối củ.
- Làm đất: Cày xới đất thật kỹ, làm cho đất tơi xốp, thông thoáng. Lên luống cao khoảng 25-30cm, rộng 60-80cm để dễ thoát nước và chăm sóc.
3.2 Giống
Việc chọn giống khoai lang phù hợp là yếu tố then chốt quyết định năng suất và chất lượng củ. Tùy thuộc vào mục đích sử dụng (ăn củ, làm bột, chăn nuôi) và điều kiện khí hậu của địa phương mà lựa chọn giống khoai lang phù hợp.
- Dây khoai lang (hom khoai lang): Chọn dây: Chọn những dây khoai lang từ cây mẹ khỏe mạnh, không sâu bệnh, thân mập mạp, các đốt cách nhau ngắn. Dây bánh tẻ (không quá non, không quá già) là tốt nhất.
- Từ củ (ủ củ nảy mầm): Chọn củ: Chọn những củ khoai lang khỏe mạnh, không bị sứt sẹo, không có dấu hiệu sâu bệnh.
4. Hướng dẫn cách trồng khoai lang đơn giản, hiệu quả cao
Trồng khoai lang không quá phức tạp, bạn có thể chọn trồng bằng dây hoặc bằng củ tùy theo điều kiện sẵn có.
4.1 Trồng bằng dây
Đây là phương pháp phổ biến và hiệu quả nhất cho năng suất cao.
-
Chuẩn bị dây giống: Cắt dây khoai lang thành từng đoạn dài khoảng 20-30cm, mỗi đoạn có ít nhất 4-5 mắt lá. Nên chọn dây bánh tẻ, không quá non hay quá già. Có thể ngâm gốc dây vào nước vài giờ trước khi trồng để tăng tỷ lệ sống.
-
Làm đất và lên luống: Đất đã được cày xới tơi xốp, giàu dinh dưỡng. Lên luống cao khoảng 25-30cm, rộng 60-80cm để đảm bảo thoát nước tốt.
-
Trồng dây:
-
Trồng vùi: Đặt dây khoai lang nằm nghiêng hoặc nằm ngang trên mặt luống, vùi khoảng 2/3 thân dây xuống đất, để phần ngọn và 1-2 mắt lá phía trên mặt đất.
-
Trồng thẳng/xiên: Cắm dây thẳng hoặc xiên góc 45 độ xuống đất, sâu khoảng 10-15cm, để 1-2 mắt lá trên mặt đất.
-
-
Tưới nước: Tưới nước ngay sau khi trồng để đất ôm chặt gốc. Duy trì độ ẩm thường xuyên, đặc biệt trong tuần đầu.
4.2 Trồng bằng củ
Phương pháp này thường ít được áp dụng để trồng đại trà, chủ yếu dùng để lấy dây giống.
-
Chuẩn bị củ giống: Chọn những củ khoai lang khỏe mạnh, không sứt sẹo, không sâu bệnh.
-
Ủ củ nảy mầm: Đặt củ vào khay/thùng chứa cát ẩm, đất tơi xốp hoặc ngâm một phần củ trong nước. Giữ ẩm và đặt ở nơi có ánh sáng để củ nảy mầm.
-
Lấy dây để trồng: Khi các mầm (dây) từ củ đủ dài (khoảng 20-30cm), cắt lấy phần ngọn và thân bánh tẻ. Sau đó, tiến hành trồng dây như hướng dẫn ở trên. Bạn không trồng trực tiếp củ khoai lang xuống đất để lấy củ.
4.3 Mật độ trồng khoai lang
Mật độ trồng hợp lý giúp cây có đủ không gian phát triển, nhận đủ ánh sáng và dinh dưỡng, từ đó củ phát triển to và đồng đều.
-
Khoảng cách hàng: Giữa các luống nên cách nhau khoảng 60-80cm.
-
Khoảng cách cây trên hàng: Trồng các dây khoai lang cách nhau khoảng 25-30cm.
-
Tùy thuộc vào giống khoai lang và độ màu mỡ của đất mà có thể điều chỉnh mật độ cho phù hợp. Trồng quá dày sẽ khiến củ nhỏ, kém chất lượng và dễ phát sinh sâu bệnh.
5. Hướng dẫn chăm sóc khoai lang
Để khoai lang cho củ to, chất lượng, việc chăm sóc đúng cách rất quan trọng.
5.1 Bón phân
Bón phân đúng cách giúp khoai lang cho củ to, chắc.
- Bón lót: Trước trồng, dùng phân chuồng hoai mục hoặc hữu cơ. Trộn vào đất khi làm luống.
- Bón thúc lần 1 (15-20 ngày sau trồng): Dùng NPK pha loãng. Tưới vào gốc hoặc rải quanh rồi tưới nước.
- Bón thúc lần 2 (45-60 ngày sau trồng, khi xuống củ): Rất quan trọng. Dùng NPK giàu Kali. Bón vào rãnh cạnh gốc hoặc hòa tan tưới.
- Sau cắt ngọn (nếu có): Bón thêm đạm hoặc NPK cân đối để cây hồi phục.
5.2 Tưới tiêu
Khoai lang ưa ẩm nhưng sợ úng. Tưới nước đều đặn 1-2 lần/ngày. Đất cần luôn ẩm, không sũng nước. Đặc biệt tưới đủ nước giai đoạn củ phình to. Tránh tưới quá nhiều gây thối củ.
5.3 Làm cỏ
Làm cỏ thường xuyên để loại bỏ cạnh tranh dinh dưỡng. Nhổ sạch cỏ dại quanh gốc cây. Xới xáo nhẹ mặt đất giúp đất thông thoáng. Hạn chế nơi trú ẩn của sâu bệnh.
5.4 Phòng trừ sâu bệnh
Sâu đục củ, sùng khoai: Gây hại dưới mặt đất, khoét lỗ ở củ làm thối, giảm chất lượng thương phẩm.
-
Giải pháp: Luân canh cây trồng với cây không cùng họ (ví dụ: đậu, lạc) để cắt nguồn sâu. Vệ sinh đồng ruộng kỹ, đặc biệt trước và sau thu hoạch. Trường hợp mật độ cao, có thể sử dụng thuốc bảo vệ thực vật phù hợp theo hướng dẫn của cơ quan chuyên môn.
Rệp sáp: Bám vào thân và lá non, hút nhựa khiến cây còi cọc, chậm phát triển.
-
Giải pháp: Dùng vòi nước sạch phun mạnh vào vị trí có rệp để rửa trôi. Xịt dung dịch tỏi – ớt – gừng tự chế (ngâm, pha loãng) để xua đuổi rệp. Tăng cường thông thoáng cho luống trồng để hạn chế điều kiện trú ẩn của rệp.
Bệnh lở cổ rễ: Xuất hiện ở cây con; phần gốc cây bị thối, mềm nhũn, cây chết rạp.
-
Giải pháp: Chọn giống kháng bệnh, không bị nhiễm bệnh từ vườn ươm. Xử lý đất trước khi trồng bằng cách phơi ải kỹ, bón vôi hoặc dùng chế phẩm vi sinh. Hạn chế tưới quá ẩm trong giai đoạn cây con.
Bệnh héo rũ, đốm lá (do nấm): Lá vàng, có đốm nâu hoặc loang rộng, cây có thể héo toàn bộ.
-
Giải pháp: Vệ sinh đồng ruộng thường xuyên, không để lá bệnh lây lan. Tỉa bỏ lá bệnh ngay khi phát hiện. Trường hợp nặng, có thể phun thuốc trừ nấm sinh học hoặc hóa học đúng liều lượng.
6. Thu hoạch và bảo quản khoai lang đúng cách
Để đảm bảo khoai lang đạt chất lượng tốt nhất và bảo quản được lâu, việc thu hoạch và bảo quản cần tuân thủ đúng kỹ thuật.
6.1 Thu hoạch
Để đảm bảo khoai lang đạt chất lượng tốt nhất và bảo quản được lâu, việc thu hoạch và bảo quản cần tuân thủ đúng kỹ thuật.
Bạn nên thu hoạch khoai lang khi lá bắt đầu chuyển sang màu vàng và thân cây ngừng phát triển mạnh, thường là 3-5 tháng sau khi trồng tùy giống. Khi thu hoạch, hãy dùng cuốc hoặc xẻng đào nhẹ nhàng xung quanh gốc để tránh làm sây sát củ, sau đó nhấc cả bụi khoai lên và gỡ từng củ.
Lưu ý: Thu hoạch vào ngày nắng ráo để củ khô ráo, hạn chế thối hỏng.
6.2 Bảo quản
Sau khi thu hoạch, hãy phơi khoai lang ở nơi thoáng mát, có nắng nhẹ khoảng 2-3 ngày; điều này giúp vỏ củ cứng lại và se vết thương nhỏ.
Cuối cùng, phân loại và loại bỏ những củ bị hỏng, rồi cất giữ khoai lang ở nơi khô ráo, thoáng mát, tối và có nhiệt độ ổn định (khoảng 13-16°C), xếp thành từng lớp mỏng trong thùng hoặc trên giá có lót rơm, và kiểm tra định kỳ để loại bỏ kịp thời củ hỏng.
7. Lưu ý khi trồng rau khoai lang
Khi trồng khoai lang, đặc biệt là để lấy rau (ngọn non), cần lưu ý 5 điểm quan trọng sau:
-
Chọn giống: Chọn giống khoai lang cho ngọn non mềm, ít xơ, ví dụ như khoai lang trắng, khoai lang tím.
-
Bón phân: Ưu tiên phân đạm để kích thích phát triển thân lá. Có thể bón thêm phân hữu cơ.
-
Tưới nước: Duy trì độ ẩm thường xuyên để ngọn non phát triển nhanh và mập.
-
Cắt ngọn: Cắt ngọn non định kỳ để kích thích cây ra nhiều chồi mới. Không cắt quá sát gốc.
-
Phòng sâu bệnh: Ngọn khoai lang ít bị sâu bệnh nặng, nhưng cần chú ý rệp và các loại sâu ăn lá.
8. Câu hỏi liên quan đến chủ đề cách trồng khoai lang năng suất cao
8.1 Khoai lang trồng bao lâu thu hoạch?
Khoai lang thường thu hoạch sau 3 đến 5 tháng kể từ khi trồng, tùy thuộc vào giống và điều kiện chăm sóc.
8.2 Khoảng cách trồng khoai lang?
Khoảng cách lý tưởng là 60-80cm giữa các hàng và 25-30cm giữa các cây trên hàng.
8.3 Nên trồng khoai lang bằng dây hay bằng củ?
Để đạt năng suất củ cao, nên trồng khoai lang bằng dây (hom khoai lang). Trồng bằng củ chủ yếu để nhân giống lấy dây.
9. Kết luận
Trồng khoai lang không chỉ đơn giản là bỏ củ xuống đất và chờ thu hoạch, mà đòi hỏi kỹ thuật đúng, quy trình chăm sóc chuẩn và chọn giống phù hợp với từng vùng đất. Qua bài viết, bạn đã nắm rõ cách trồng khoai lang theo hướng nông nghiệp giúp cây phát triển khỏe, kháng sâu bệnh tốt và cho năng suất cao.
Để nâng cao hiệu quả canh tác, hãy sử dụng nguồn hạt giống rau củ sạch đạt chuẩn và áp dụng đúng quy trình kỹ thuật. Đồng hành cùng Siêu thị Dũng Hà, bạn sẽ có thêm giải pháp canh tác hiệu quả – sạch – bền vững cho vụ mùa khoai lang đầy tiềm năng.
