Hoa thiên lý không chỉ là loài hoa dân dã gắn bó với làng quê Việt, mà còn là nguồn rau sạch bổ dưỡng, thơm mát được nhiều người yêu thích. Tuy nhiên, để trồng hoa thiên lý đúng kỹ thuật, cho hoa ra đều, nở nhiều và chất lượng, người làm vườn cần hiểu rõ từ khâu chọn giống, làm đất đến cách chăm sóc và xử lý ra hoa. Trong bài viết này, hãy cùng Nông sản Dũng Hà khám phá cách trồng hoa thiên lý chuẩn nông kèm theo những mẹo cực hay để giúp vườn thiên lý nhà bạn xanh tốt quanh năm!
1. Tìm hiểu về cây hoa thiên lý
Cây hoa thiên lý (tên khoa học: Telosma cordata), còn được gọi là dạ lý hương, là một loại cây thân leo thuộc họ Thiên lý (Apocynaceae). Đây là loài cây quen thuộc ở Việt Nam, không chỉ được trồng làm cảnh vì hoa thơm mà còn là loại rau ăn được với nhiều giá trị dinh dưỡng.
Hoa thiên lý là loài thân leo thân gỗ, dây dài vài mét, lúc non mềm màu xanh, về già chuyển nâu xám và cứng dần. Lá mọc đối, hình tim hoặc trứng, màu xanh đậm, mặt lá bóng và gân nổi rõ. Điểm nổi bật nhất của cây là hoa: mọc thành chùm ở kẽ lá hoặc đầu cành, rủ xuống, có màu vàng xanh hoặc xanh cốm, 5 cánh dày xếp hình sao, tỏa hương dịu mát vào chiều tối nên còn gọi là “dạ lý hương”. Quả dạng nang dài, ít được sử dụng.
Hoa thiên lý không chỉ đẹp mà còn giàu giá trị sử dụng. Trong ẩm thực, hoa được dùng chế biến nhiều món ngon như canh cua, xào thịt bò, nộm hoa thiên lý… với vị ngọt nhẹ, giòn mát. Trong y học dân gian, hoa và lá thiên lý được sử dụng để giải nhiệt, an thần, hỗ trợ ngủ ngon, chữa đau mắt và trĩ nhẹ.
2. Trồng hoa thiên lý vào tháng mấy?
Hoa thiên lý là loài cây ưa nắng và khí hậu ấm áp, do đó thời điểm trồng thích hợp nhất thường là vào đầu mùa mưa hoặc mùa xuân – hè.
- Miền Bắc: Thích hợp trồng vào khoảng tháng 2 – tháng 4 (mùa xuân) hoặc tháng 5 – tháng 6 (đầu mùa hè), khi thời tiết ấm áp và có độ ẩm tốt, giúp cây bén rễ và phát triển nhanh.
- Miền Trung: Thời tiết miền Trung có sự đa dạng giữa các vùng.
- Bắc Trung Bộ (Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh): Tương tự miền Bắc, nên trồng vào khoảng tháng 2 – tháng 4 hoặc tháng 5 – tháng 6.
- Nam Trung Bộ (Đà Nẵng, Quảng Nam, Bình Định…): Khí hậu ấm áp hơn, có thể trồng vào đầu mùa mưa (khoảng tháng 4 – tháng 6) để tận dụng độ ẩm tự nhiên, giúp cây không bị sốc nhiệt.
- Miền Nam: Có thể trồng quanh năm do khí hậu ôn hòa, nhưng tốt nhất vẫn là vào đầu mùa mưa (khoảng tháng 4 – tháng 6) để tận dụng độ ẩm tự nhiên, giúp cây không bị sốc nhiệt và phát triển tốt.
Lưu ý: Tránh trồng vào mùa đông lạnh giá ở miền Bắc hoặc mùa khô hạn gay gắt ở miền Nam để đảm bảo tỷ lệ sống và sự phát triển của cây.
3. Những điều kiện cần chuẩn bị khi trồng hoa thiên lý
Để cây hoa thiên lý phát triển tốt, ra nhiều hoa và cho năng suất cao, cần chuẩn bị kỹ lưỡng các điều kiện về đất và giống.
3.1 Đất
Hoa thiên lý không quá kén đất nhưng ưa loại đất tơi xốp, giàu dinh dưỡng và thoát nước tốt.
- Độ pH: Đất có độ pH trung tính đến hơi axit (từ 6.0 đến 7.0) là lý tưởng.
- Nên chọn đất thịt nhẹ, đất phù sa hoặc đất cát pha có pha trộn thêm các loại vật liệu hữu cơ như phân chuồng hoai mục, xơ dừa, trấu hun để tăng độ tơi xốp, khả năng giữ ẩm và dinh dưỡng cho đất.
- Đảm bảo đất không bị úng nước vì điều này có thể làm thối rễ cây. Nếu đất nặng, có thể trộn thêm cát hoặc sỏi nhỏ để cải thiện độ thoát nước.
- Chọn nơi có đủ ánh sáng mặt trời (ít nhất 6-8 tiếng/ngày) để cây quang hợp tốt, ra hoa nhiều.
3.2 Giống
Đối với giống cây, bạn có thể lựa chọn giữa trồng bằng hạt hoặc giâm cành, mỗi phương pháp có những ưu và nhược điểm riêng cần cân nhắc.
Nếu chọn trồng bằng hạt: Bộ rễ phát triển sâu và vững chắc, giúp cây có tuổi thọ cao hơn. Chi phí giống ban đầu cũng thường thấp hơn so với các phương pháp khác. Tuy nhiên, nhược điểm là thời gian nảy mầm và phát triển khá chậm. Khi chọn hạt giống, bạn nên lấy từ quả thiên lý đã già và chín kỹ. Hạt nên có màu vàng sẫm hoặc nâu, mẩy, chắc, không bị lép hay sâu bệnh. Để đảm bảo chất lượng, nên mua từ nguồn cung uy tín, rõ ràng nguồn gốc như tại Nông sản xanh Dũng Hà.
Nếu chọn giâm cành: Ưu điểm là cây con phát triển nhanh và ra hoa sớm. Thời gian thu hoạch rút ngắn đáng kể, thường chỉ sau 6 tháng đến 1 năm. Tuy nhiên, bộ rễ cây giâm ban đầu thường yếu hơn cây trồng bằng hạt. Để chọn cành giâm chất lượng, hãy ưu tiên cành bánh tẻ, khỏe mạnh. Không nên dùng cành có dấu hiệu sâu bệnh hay quá non, quá già. Cành lý tưởng có đường kính khoảng 0.5–1 cm, có ít nhất 3–4 mắt lá. Tốt nhất nên lấy cành từ cây mẹ sinh trưởng tốt, hoa sai và chất lượng. Như vậy, cây con sau này sẽ giữ được đặc tính tốt từ cây mẹ.
4. Hướng dẫn cách trồng hoa thiên lý đơn giản, hiệu quả cao
Để hoa thiên lý phát triển tốt và ra hoa đều, người trồng cần nắm rõ kỹ thuật từ khâu làm đất, gieo trồng đến chăm sóc. Phần này sẽ hướng dẫn bạn cách trồng hoa thiên lý sao cho cây sớm ra hoa, sai hoa và kéo dài thời gian thu hoạch.
4.1 Phương pháp giâm cành
Các bước thực hiện:
- Cắt cành: Cắt cành thành các đoạn dài khoảng 20-30 cm.
- Xử lý cành: Loại bỏ bớt lá ở phần gốc để giảm thoát hơi nước và cắt vát một góc 45 độ ở gốc cành. Bạn có thể nhúng gốc cành vào dung dịch kích rễ để tăng tỷ lệ thành công.
- Giâm cành: Giâm cành vào bầu đất tơi xốp, ẩm hoặc trực tiếp vào đất đã chuẩn bị, vùi khoảng 1/2 đến 2/3 chiều dài cành xuống đất.
- Chăm sóc ban đầu: Giữ cho đất luôn ẩm và đặt bầu giâm ở nơi mát mẻ, có ánh sáng nhẹ, tránh ánh nắng trực tiếp gay gắt.
- Theo dõi và chuyển chậu: Cành sẽ bắt đầu ra rễ và nảy chồi mới sau khoảng 2-4 tuần. Khi cây đã phát triển ổn định và có chồi non khỏe mạnh. Bạn có thể di chuyển ra nơi có nhiều nắng hơn để cây tiếp tục phát triển.
4.2 Trồng bằng hạt
Các bước thực hiện:
- Xử lý hạt: Ngâm hạt giống hoa thiên lý trong nước ấm (khoảng 2 sôi : 3 lạnh) trong khoảng 24-48 giờ để hạt mềm và dễ nảy mầm hơn. Bạn nên thay nước 2-3 lần mỗi ngày trong quá trình ngâm.
- Gieo hạt: Gieo hạt vào bầu ươm hoặc khay ươm đã chuẩn bị sẵn đất tơi xốp và ẩm. Sau khi gieo, phủ một lớp đất mỏng lên trên hạt.
- Chăm sóc hạt giống: Giữ ẩm cho đất bầu ươm và đặt ở nơi có ánh sáng nhẹ. Hạt sẽ nảy mầm sau khoảng 1-2 tuần hoặc lâu hơn tùy thuộc vào điều kiện môi trường.
- Trồng ra đất cố định: Khi cây con đạt chiều cao khoảng 15-20 cm và có 3-4 lá thật. Cây đã đủ cứng cáp để đem trồng ra vị trí cố định đã chuẩn bị.
5. Hướng dẫn chăm sóc cây non
Sau khi cây thiên lý con bén rễ và phát triển, việc chăm sóc đúng cách sẽ giúp cây sinh trưởng mạnh mẽ và cho nhiều hoa.
5.1 Bón phân
Khi cây non bắt đầu phát triển, nên bón phân hữu cơ hoặc sử dụng dung dịch NPK pha loãng để kích thích ra rễ. Việc bón phân nên thực hiện định kỳ 1–2 tháng một lần, ưu tiên bón các loại NPK giúp cây phát triển thân và lá khỏe mạnh.
Đến giai đoạn cây bắt đầu ra hoa, cần chuyển sang bón các loại phân có hàm lượng Kali và Phốt pho cao để thúc đẩy quá trình ra hoa. Lưu ý, luôn bón phân cách xa gốc và kết hợp tưới nước nhẹ sau khi bón để tránh làm tổn thương rễ cây.
5.2 Tưới tiêu
Cây con cần đất ẩm ổn định. Tưới 1-2 lần/ngày, sáng hoặc chiều. Tránh khô hạn, tránh úng nước. Cây lớn cần nhiều nước hơn. Đặc biệt vào mùa khô. Cần đảm bảo thoát nước tốt để cây không bị thối rễ, úa.
5.3 Làm giàn
Làm giàn rất quan trọng. Khi cây cao 30-50 cm thì cần làm giàn cho cây. Giàn cần chắc chắn, cao 2-3 mét. Dùng tre, gỗ, sắt hoặc lưới. Hướng cành leo bám đều. Giúp cây thoáng, đủ sáng. Điều này cũng sẽ giúp hạn chế sâu bệnh cho cây.
5.4 Làm cỏ
Cần thường xuyên làm sạch cỏ dại vì cỏ tranh dinh dưỡng, nước của cây. Hơn thế nữa, cỏ còn là nơi sâu bệnh trú ngụ. Cần làm cỏ cẩn thận, tránh làm tổn thương rễ cây.
5.5 Phòng trừ sâu bệnh
Mặc dù hoa thiên lý khá ít sâu bệnh nhưng vẫn cần phòng ngừa. Cần kiểm tra cây thường xuyên. Phát hiện sớm rệp, nhện đỏ, nấm. Bắt sâu bằng tay nếu ít. Dùng vòi nước xịt mạnh. Nếu bệnh nặng, dùng thuốc sinh học. Hoặc hóa học theo hướng dẫn. Ưu tiên loại ít độc hại. Đảm bảo thời gian trước khi thu hoạch.
6. Thu hoạch và bảo quản hoa thiên lý đúng cách
Thu hoạch đúng cách không chỉ giúp giữ được chất lượng hoa mà còn đảm bảo cây tiếp tục ra lứa hoa mới đều đặn. Hãy cùng tìm hiểu thời điểm và thao tác chuẩn trong cách trồng hoa thiên lý để thu hoạch hiệu quả nhất.
6.1 Thu hoạch
Hoa thiên lý nên được thu hoạch vào buổi sáng sớm hoặc chiều mát để giữ được độ tươi. Người trồng nên chọn những chùm hoa đã bung nụ hoặc vừa hé nở. Không nên hái hoa quá non hoặc đã nở rộ vì ảnh hưởng đến chất lượng. Khi thu hoạch, nên dùng kéo cắt nhẹ từng chùm để tránh làm tổn thương dây leo. Trong thời kỳ cây ra hoa mạnh, có thể thu hoạch định kỳ 2–3 ngày một lần. Tuyệt đối không thu hoạch khi trời mưa vì hoa dễ bị dập và nhanh hỏng. Sau khi hái, cần phân loại hoa theo độ nở để thuận tiện cho việc bảo quản.
6.2 Bảo quản
Sau khi thu hoạch, hoa cần được làm sạch bằng cách nhặt bỏ lá, cuống già và các tạp chất. Nên để hoa ở nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ánh nắng trực tiếp. Có thể bảo quản hoa thiên lý trong túi lưới, rổ nhựa hoặc hộp thoáng khí. Nếu muốn giữ hoa lâu hơn, nên cho vào túi kín và đặt trong ngăn mát tủ lạnh. Lưu ý không rửa hoa trước khi bảo quản vì nước sẽ làm hoa nhanh hỏng. Tốt nhất nên sử dụng hoa trong vòng 1–2 ngày sau khi thu hoạch. Khi cần chế biến, rửa nhẹ bằng nước muối loãng và để ráo trước khi nấu.
7. Lưu ý khi trồng hoa thiên lý
Để cây hoa thiên lý phát triển khỏe mạnh và cho năng suất cao, cần chú ý một số điểm quan trọng sau:
- Ánh sáng đầy đủ: Cây ưa nắng, cần 6-8 tiếng nắng trực tiếp mỗi ngày để ra hoa nhiều.
- Thoát nước tốt: Đất phải thoát nước tốt, tránh ngập úng gây thối rễ.
- Bón phân cân đối: Bón phân đúng loại và đủ liều lượng theo giai đoạn.
- Kiểm soát sâu bệnh: Thường xuyên kiểm tra, xử lý kịp thời bằng biện pháp phù hợp.
- Cắt tỉa định kỳ: Cắt bỏ cành già, yếu, sâu bệnh để cây thông thoáng, tập trung dinh dưỡng.
- Làm giàn chắc chắn: Xây giàn kiên cố cho cây leo bám.
8. Câu hỏi liên quan đến chủ đề cách trồng hoa thiên lý năng suất cao
8.1 Trồng hoa thiên lý bao lâu thì ra hoa?
- Trồng bằng hạt: Khoảng 1 đến 2 năm.
- Giâm cành: Khoảng 6 tháng đến 1 năm.
8.2 Trồng hoa thiên lý có rắn lục không?
Không có bằng chứng khoa học cho thấy hoa thiên lý thu hút rắn. Rắn tìm nơi rậm rạp, có thức ăn. Giữ giàn thông thoáng, sạch sẽ để phòng tránh.
8.3 Tại sao trồng hoa thiên lý không ra hoa?
- Thiếu ánh sáng: Nguyên nhân phổ biến nhất.
- Cây còn non: Chưa đủ tuổi trưởng thành.
- Thiếu/sai dinh dưỡng: Cây chỉ ra lá, không ra hoa.
- Đất úng/khô: Ảnh hưởng sức sống của cây.
- Sâu bệnh hại: Làm cây suy yếu.
- Cắt tỉa sai cách: Loại bỏ mầm hoa.
- Thời tiết không thuận lợi: Quá lạnh hoặc quá nóng.
9. Kết luận
Trồng hoa thiên lý không khó, nhưng để cây phát triển khỏe, ra hoa đều và đạt năng suất cao thì cần nắm vững kỹ thuật từ khâu chọn giống đến chăm sóc. Hy vọng với những chia sẻ chi tiết về cách trồng hoa thiên lý trong bài viết, bạn sẽ dễ dàng sở hữu một giàn thiên lý xanh mướt, cho hoa thơm ngát quanh năm. Nếu bạn đang tìm hạt giống rau củ sạch, hạt giống hoa thiên lý chất lượng, có thể tham khảo tại Nông sản Dũng Hà – địa chỉ uy tín chuyên cung cấp giống cây, rau củ và thực pchẩm sạch đạt chuẩn VSATTP, được nhiều hộ gia đình và nhà vườn tin tưởng lựa chọn.
